کتاب نهادها و اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران (با مقدمه صادق زیباکلام) درس‌گفتارها و جزوات آموزشی دکتر حمید عنایت استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران است. صادق زیباکلام استاد تمام علوم سیاسی دانشگاه تهران این کتاب را گردآوری، تصحیح و آماده چاپ نموده است.

از همان بدو ورود به دانشکده حقوق و علوم سیاسى دانشگاه تهران، حمید عنایت در حوزه‌های «تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران باستان بعد از اسلام» و «اندیشه سیاسی جهان عرب» به تدریس پرداخت.. همکارى او با دانشگاه تهران تا سال ۱۳۵۹ ادامه یافت. در این سال با استفاده از فرصت مطالعاتی راهی انگلستان شد. اما پس از پایان فرصت مطالعاتی، دانشگاه با تقاضای او برای ماندن به دلیل بیماری قلبی موافقت نکرد.  حتى با تقاضاى مرخصى وى نیز موافقت نکرده و مصراً خواهان بازگشت وى به ایران شدند. البته اصرار به بازگشت بهانه اى از سوى مسئولین دانشگاه بود تا با تحت فشار قراردادن وى عذرش را بخواهند. عنایت هم مانند برخى دیگر از اساتید علوم انسانى به تیغ تعصب، «نبودن در خطا» و «داشتن افکار غیر انقلابی» گرفتار آمد. مسئولین دانشگاه به وى پیغام دادند تا هر چه سریع‌تر به کشور بازگردد، در غیر آن صورت به دلیل غیبت غیر مجاز از دانشگاه اخراج مى‌شود. او به ایران بازگشت و براى آنکه داغ اخراج از دانشگاه بر پیشانیش نخورد، محترمانه تقاضاى استعفا داد. مسئولین دانشگاه هم که به مراد رسیده با تقاضای وی موافقت کردند.

دکتر حمید عنایت یکی از فرهیخته‌ترین اساتید علوم سیاسی ایران بود که شاگردانش بسیار زود او را از دست دادند. کتاب حاضر تقریر درس‌های او درباره نظام‌ها و اندیشه‌های سیاسی رایج در تاریخ ایران قبل و بعد اسلام است. کتاب در بخش قبل از اسلام بیشتر به بررسی نظام‌ها و نهادهای موجود پرداخته است و در بخش بعد از اسلام بیشتر اندیشه‌های سیاسی ارائه شده توسط متفکران اسلامی را مورد بحث قرار داده است.

کتاب نهادها و اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران (با مقدمه صادق زیباکلام) در سال ۱۳۹۹ از سوی نشر روزنه تجدید چاپ شد.