این یک واقعیت تلخ در تاریخ جامعه ماست که با وجود گذشت بیش از یکصد سال از شکل‏گیرى احزاب در ایران، هنوز فعالیت فعالان سیاسى در قالب تشکل‏ها، سازمان‏ها و احزاب سیاسى نهادینه نشده است. علل این پدیده متعددند، از جمله فقدان فرهنگ کار جمعى، عدم شکل‏گیرى احزابى که پا را از حلقه نخبگان فراتر گذاشته و در اقشار مختلف مردم رسوخ کرده باشند، و نیز مهم‏تر از همه، عدم پذیرش جایگاه و کارکرد احزاب توسط دولت‏هاى حاکم. با این همه، و علیرغم همه دشوارى‏هایى که بر سر راه تشکیل و فعالیت احزاب سیاسى وجود داشته، احزابى نیز موفق شده‏اند به‏صورتى فراگیر گسترش یافته و و نقش مهمى در روندهاى سیاسى و اجتماعى کشور ایفا کنند. حزب جمهورى اسلامى، در زمره چنین احزابى بود.

هر چند پیدایش ایده تشکیل حزب جمهورى اسلامى دست کم به سال‏هاى قبل از پیروزى انقلاب اسلامى باز مى‏گشت، اعلام موجودیت حزب توسط هیأت مؤسس آن یعنى آقایان سید محمد حسینى‏بهشتى، محمدجواد باهنر، سید على حسینى خامنه‏اى، سید عبدالکریم موسوى اردبیلى و اکبر هاشمى رفسنجانى، در ۲۹ بهمن سال ۱۳۵۷ اتفاق افتاد. استقبال از عضویت در حزب، غیرمنتظره و فراتر از امکانات فراهم شده بود. عضویت میلیونى در تهران و شهرستان‏هاى سراسر کشور سبب شد دفاتر حزب در سراسر کشور به سرعت افتتاح گردد. دامنه تأثیرگذارى سیاسى حزب جمهورى با انتشار روزنامه جمهورى اسلامى به سردبیرى میرحسین موسوى از اردیبهشت سال ۱۳۵۸ دوچندان شد. تأثیر مهمى که حزب در همه‏پرسى جمهورى اسلامى، انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسى و همه‏پرسى مربوط به آن، انتخابات نخستین دوره مجلس شوراى اسلامى، دفاع از خط امام و انقلاب در شرایطى که هویت آن در فضاى مملو از هیجانات و هیاهوهاى سیاسى مى‏رفت در محاق قرار گیرد، ماجراى عزل نخستین رئیس‏جمهور ایران و حوادث بعد از آن، بر آگاهان به تاریخ سى ساله جمهورى اسلامى پوشیده نیست. اما آنچه اهمیت بیشترى دارد، انگیزه و هدف شکل‏گیرى این حزب است که شاید بهترین تبیین آن را بتوان در آثار باقیمانده از شهید آیت‏الله دکتر بهشتى، که نخستین دبیرکل آن بشمار مى‏رفت، یافت.
او حزب را معبد مى‏نامید و این بدان معناست که از دیدگاه وى، تلاش حزبى در زمره عبادات است. اگر عبادت را بر دو پایه نظر و عمل استوار بدانیم، (ایمان و عمل صالح) نتیجه آن خواهد بود که هرکس که در حزبى که داعیه اسلام‏مدارى دارد عضویت و مشارکت دارد، باید بتواند میان مبانى نظرى که بدان باور دارد و عمل اجتماعى‏اى که بدان مشغول است، رابطه‏اى منطقى و سازگار به‏وجود بیاورد. زندگى آیت‏الله دکتر بهشتى خود نمونه‏اى بارز از چنین سازگارى میان میدان نظر و میدان عمل است و کارنامه وى در حزب جمهورى اسلامى، یکى از نقاط اوج آن بشمار مى‏رود.

بر همین اساس بود که در سال ۱۳۵۹، در زمانى که حوادث کوچک و بزرگ در سراسر این کشور تازه انقلاب کرده رخ می‏داد و اساس ادامه حیات نظام نوپاى جمهورى اسلامى زیر سؤال بود، پس از پایان کار شوراى انقلاب اسلامى، تصمیم به کناره‏گیرى از مناصب اجرایى گرفت تا نیمى از وقت خود را صرف ادامه مطالعات بنیادینى که سالها پیش در مرکز تحقیقات اسلامى دنبال مى‏کرد نماید، و نیمى دیگر را به سر و سامان دادن به حزبى که سخت نیازمند چنین کارى بود بپردازد. هرچند صدور حکم ریاست دیوانعالى کشور (که ریاست قوه قضائیه بشمار مى‏رفت) از سوى امام خمینى مانع از تحقیق نیمه نخست برنامه او شد، اما پس از فراغت از کار روزانه، به حزب مى‏شتافت و به ساماندهى امور بزرگ‏ترین حزب سیاسى کشور مى‏پرداخت. تدوین مواضع حزب، از مهم‏ترین گام‏هایى بود که در این راستا برداشت شد.
مباحثات مربوط به مواضع حزب بیشتر در جلساتى که با شرکت بنیانگذاران حزب تشکیل مى‏شد انجام مى‏گرفت و با تقسیم کارى که صورت گرفته بود، به کار تدوین مواضع پرداخته مى‏شد. پس از آنکه حاصل کار در کتاب کم حجم »مواضع ما« منتشر شد، فشردگى مباحث و مطالب آن، ارایه تفصیلى آن را ضرورى ساخت. از همین‏رو، کلاس‏هاى مواضع تفصیلى حزب به‏صورت جلسات هفتگى و با شرکت اعضایى که از سراسر کشور مشتاقانه در آن شرکت مى‏کردند، با درس‏گفتارهاى آیت‏الله دکتر بهشتى، آغاز شد. شهادت مظلومانه آیت‏الله دکتر بهشتى و بیش از هفتاد نفر از یاران برجسته امام و انقلاب در هفتم تیر ماه سال ۱۳۶۰، این مباحث ارزشمند را ناتمام گذاشت؛ شهادتى که معبد را به مشهد مبدل ساخت و مهر تأئیدى بر نیت خیرى بود که حزب بر اساس آن شکل گرفته بود.
آنچه در این کتاب مى‏خوانید، متن کامل و ویرایش شده آن یازده درسگفتار است که در سال‏هاى فعالیت حزب جمهورى اسلامى به‏طور ناقص‏ترى منتشر شده بود. خوشبختانه با تلاشى که صورت گرفت، همه نوارها به دقت با متون تطبیق داده شد و با زحمات بسیارى که براى ویرایش آن صورت گرفت، به‏صورتى که ملاحظه مى‏شود، درآمد که حاصل تلاش بى‏دریغ ویراستار محترم است. امید آنکه مطالب این مجلد، به همراه مجلد دیگرى که به مجموعه گفتارها، مصاحبه‏ها و دست‏نوشته‏هاى شهید آیت‏الله دکتر بهشتى در خصوص حزب جمهورى اسلامى اختصاص دارد، فراهم‏کننده منبع ارزشمندى براى علاقمندان و پژوهشگران این موضوع باشد.